UPOTOSHAJI WA WAANDISHI WA HABARI NA WACHAMBUZI WA MICHEZO: TATHMINI YA SINTOFAHAMU KATIKA UENDESHAJI WA LIGI KUU TANZANIA

Tukio lililotokea tarehe 7 Machi 2025, ambapo Klabu ya Simba ilizuiwa kufanya mazoezi kwenye Uwanja wa Taifa kabla ya mchezo wa dabi dhidi ya Yanga, limeibua mjadala mkubwa kuhusu usimamizi wa ligi na weledi wa waandishi wa habari za michezo nchini. Tathmini ya kina inaonyesha kuwa kuna mapungufu makubwa katika utekelezaji wa kanuni, pamoja na upotoshaji unaofanywa na baadhi ya wachambuzi wa soka.

UKAGUZI WA KANUNI YA 17:45 YA UENDESHAJI WA LIGI

Kanuni ya 17:45 ya Bodi ya Ligi Tanzania inasema: Timu mgeni itafanya mazoezi kwenye uwanja wa mechi angalau mara moja kabla ya siku ya mechi katika muda tarajiwa wa mchezo husika. Sababu zozote za kukwamisha timu mgeni kukidhi ipasavyo au kupata haki hii zitathibitishwa kwanza na kamishna wa mchezo.

Kwa mujibu wa kanuni hii, hakuna kifungu kinachotaja kuwa timu mgeni inapaswa kutoa taarifa kabla ya kufanya mazoezi. Klabu ya Simba ilifuata matakwa ya kanuni kwa kufika uwanjani tarehe 7 Machi 2025 saa moja usiku, sawa na muda wa mechi, lakini ilizuiliwa na Kamishna wa Mchezo kwa madai kuwa hakuna taarifa rasmi iliyotolewa.

SINTOFAHAMU NA MATOKEO YAKE

Klabu ya Simba ilijaribu kutumia njia zote za kisheria ili kupata haki yake ya kufanya mazoezi, lakini jitihada zao hazikufanikiwa. Baada ya kusubiri kwa zaidi ya saa mbili, walilazimika kuondoka uwanjani saa tatu usiku. Kilichozidisha hali hiyo ni vurugu zilizoripotiwa kufanywa na walinzi wa Klabu ya Yanga, wakizuia basi la Simba kuingia uwanjani, hali iliyosababisha mazingira ya kutokuwa salama kwa wachezaji na benchi la ufundi.

Kwa kuliona hili, Klabu ya Simba ilitoa taarifa kwa Shirikisho la Mpira wa Miguu Tanzania (TFF) na Bodi ya Ligi, ikieleza kuwa

haitacheza mchezo huo hadi pale wahusika wa vurugu na uzuiaji huo watakapochukuliwa hatua. Kufuatia mgogoro huo, Bodi ya Ligi ilikutana kwa dharura na kuahirisha rasmi mchezo huo hadi itakapopangwa tarehe nyingine.

UPOTOSHAJI WA WAANDISHI WA HABARI NA WACHAMBUZI WA SOKA

Baada ya tukio hilo, baadhi ya waandishi wa habari na wachambuzi wa michezo walianza kushambulia Klabu ya Simba kwa kudai ilikosea kwa kutofanya mawasiliano kabla ya kwenda uwanjani. Hata hivyo, kanuni haielezi mahali popote kuwa klabu mgeni lazima itoe taarifa kabla ya kufanya mazoezi. Hali hii inadhihirisha namna ambavyo baadhi ya waandishi wanakosa weledi na badala yake wanaeneza upotoshaji kwa maslahi binafsi au ya wale wanaowatumikia.

Taarifa ya Bodi ya Ligi ilieleza wazi kuwa:

-        Klabu ya Simba haikufanya mawasiliano na afisa yoyote wakati wa kwenda kufanya mazoezi, ingawa kanuni haisemi kuwa mawasiliano hayo ni lazima.

      Walinzi wa Yanga walihusika moja kwa moja katika kuzuia timu ya Simba kuingia uwanjani kufanya mazoezi.

Hata hivyo, badala ya wachambuzi wa soka kueleza ukweli wa mambo, wengi wao walijikita kupotosha taarifa na kupuuza ukiukwaji wa kanuni uliofanyika.

MAPENDEKEZO YA MABORESHO KATIKA USIMAMIZI WA LIGI

Kutokana na sakata hili, yafuatayo yanapaswa kufanyika ili kuboresha uendeshaji wa ligi:

1. Mapitio ya Kanuni za Ligi Kanuni za uendeshaji wa ligi zinapaswa kufanyiwa marekebisho ili kuondoa mkanganyiko wowote kuhusu haki za timu zinazoshiriki ligi, hasa kuhusu mazoezi kabla ya mechi.

2. Uwajibikaji wa Wasimamizi wa Mechi Kamishna wa mchezo anatakiwa kuhakikisha kuwa kanuni zinafuatwa ipasavyo na kwamba hakuna timu inayozuiliwa kupata haki zake kwa sababu zisizo na msingi.

3. Udhibiti wa Wachambuzi wa Soka na Waandishi wa Habari Vyombo vya habari vya michezo vinapaswa kuwajibika kwa taarifa wanazotoa. Uandishi wa habari za michezo unapaswa kujikita katika ukweli badala ya maslahi binafsi au ya klabu fulani.

4. Hatua Kali Dhidi ya Vurugu Matukio ya vurugu na vitendo visivyo vya kiungwana kama vile kuzuia timu mgeni kufanya mazoezi lazima yadhibitiwe kwa kutoa adhabu kali kwa wahusika.

5. Kuhakikisha Timu Zote Zinaheshimiwa Klabu ya Simba ni moja ya vilabu vikubwa Afrika na inapaswa kuheshimiwa kwa mujibu wa kanuni. Kitendo cha kuizuia kufanya mazoezi kabla ya mechi ni ukiukwaji mkubwa wa haki zake za msingi.

HITIMISHI Suala la kuizuia Simba kufanya mazoezi limeonyesha wazi mapungufu katika usimamizi wa ligi na utekelezaji wa kanuni. Wachambuzi wa soka na waandishi wa habari wanapaswa kuwa makini katika utoaji wa taarifa ili kuepuka kupotosha umma. TFF na Bodi ya Ligi zinapaswa kuhakikisha kuwa sheria zinaheshimiwa na timu zote zinapewa haki sawa bila upendeleo. Ikiwa hatua madhubuti hazitachukuliwa, hali hii itaendelea kuharibu hadhi ya soka la Tanzania kimataifa.

Imeandikwa na:
Robert Eliah
Socio-Economic, Project & Financial Management Expert
Specialist in Finance, Agribusiness & Development Programs
Address: P.O. Box 2213, Mbeya, Tanzania
Mobile: +255 713 579 939
Email: robert.eliahm@gmail.com